Uitvoering van beleid vindt zoveel mogelijk plaats onder volledige ministeriële verantwoordelijkheid. Daarom worden uitvoerende taken in beginsel uitgevoerd door onderdelen van ministeries.
Uitvoering door directoraat-generaal of directie
Binnen een ministerie kan een zeer grote uitvoeringsorganisatie de status van een directoraat-generaal hebben. Voorbeelden zijn de Belastingdienst en Rijkswaterstaat. Zo’n directoraat-generaal staat op hetzelfde niveau als de overige directeuren-generaal (en de inspecteur-generaal).
Een directoraat-generaal uitvoering voert overheidstaken uit met een zeer grote complexiteit, kent zwaar extern overleg en een structureel politiek en maatschappelijk afbreukrisico. De criteria van instelling staan in het Kader topstructuur en topfuncties Rijk (2017). Onder een directoraat-generaal uitvoering ressorteren directies die zijn belast met onderdelen van de taak van het directoraat-generaal of die deze ondersteunen. Een directoraat-generaal met uitvoeringstaken kan de vorm hebben van een agentschap. Maar dit hoeft niet: zo is de Belastingdienst geen agentschap.
Bij minder complexe taken, minder overleg of minder politiek afbreukrisico wordt een (hoofd)directie met uitvoering belast. Een voorbeeld van zo’n organisatie is de Dienst Justitiële Instellingen (DJI).
Onder de directeur-generaal ressorteren bij grote uitvoeringsdiensten grotere aantallen directies. Deze hebben een functionele indeling, een territoriale indeling of een indeling naar doelgroepen. Ook combinaties komen voor. Zo is bij Rijkwaterstaat gekozen voor enerzijds een functionele indeling van de landelijke directies, en anderzijds voor een indeling naar landsdelen. De Belastingdienst is ingedeeld in directies naar een aantal werksoorten en ook naar doelgroep en regio. Het organogram van de Belastingdienst laat de opbouw van deze uitvoerende organisatie als onderdeel van het ministerie van Financiën zien, met een indeling naar uitvoering, kaderstelling en ondersteuning.
De indeling van de Belastingdienst:
Kerndepartement
Directeur-generaal Belastingdienst (DG)
Bureau Directeur-generaal (BDG)
Plaatsvervangend Directeur-generaal
Bureau Investeringsagenda (BIA)
KADERSTELLING
Concerndirecties (Cd) (strategie, uitvoeringsbeleid en Kaderstelling)
Control en Financiën (C&F)
Fiscale en Juridische Zaken (FJZ)
Informatievoorziening en Databeheersing (IV&D)
Uitvoerings- en Handhavingsbeleid (UHB)
Organisatie en Personeel (O&P)
Innovatie en Strategie (I&S)
ONDERSTEUNING
Coroprate Diensten (CD)
Vaktechniek (VT)
Datafundamenten en Analytics (DF&A)
Communicatie (CDC)
Shared Service Organisaties (SSO)
Financieel en Managementinformatie (F&MI)
Centrum voor Facilitaire Dienstverlening (CFD)
Organisatie en Personeel (O&P)
Switch
UITVOERING
Directies Primair Proces
Douane
Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD)
Toeslagen
Particulieren (P)
Midden- en Kleinbedrijf (MKB)
Grote Ondernemingen (GO)
Centrale Administratieve Processen (CAP)
Klantinteractie & -services (KI&S)
Informatievoorziening (IV)
Organisatiestructuur van de Belastingdienst
Een voorbeeld van een kleinere uitvoerende dienst is het Centraal Justitieel Incassobureau. Het CJIB heeft ongeveer 1250 medewerkers met aan het hoofd een algemeen directeur. Daaronder ressorteren weer directies voor bepaalde taakgebieden, zoals innen en incasseren.
Agentschappen voor uitvoering
Onder voorwaarden kunnen voor de uitvoering agentschappen in het leven worden geroepen. Een agentschap is een dienstonderdeel van een ministerie met een bijzondere positie. Het parlement kan de uitvoering van het overheidsbeleid door een agentschap volledig controleren.
Een agentschap beschikt in vergelijking met een ‘normaal’ dienstonderdeel over een aantal bijzondere kenmerken. De belangrijkste:
een eigen beheersregime;
een resultaatgericht besturingsmodel met de rollen van eigenaar, opdrachtgever en opdrachtnemer.
het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne (RIVM);
Rijkswaterstaat (RWS);
het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI);
de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO).
Veel zbo’s in de uitvoering
In de sfeer van de uitvoering treffen we naast dienstonderdelen ook veel zelfstandige bestuursorganen aan, zoals het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) en de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Informatie over zelfstandige bestuursorganen vindt u op de pagina over zelfstandige bestuursorganen.
